Tokyo’nun aksayan trenleri

by Erol Emed

Üye olmak için burayı tıklayın, yazılar doğrudan posta kutunuza gelsin (bilgileriniz gizli tutulur)

• Son 5 paragraf 28 Aralık günü eklenmiştir.

Tokyo’nun metro ve trenlerinde yıldan yıla kötüleşen ve artık kronik hale gelen bir gecikme sorunu var. Turistler veya yeni gelen yabancılar rötarları farketmiyorlar ya da sorun etmiyorlar ama günlük hayatını trenlerin düzgün çalışması varsayımı etrafında planlayanlar için durum öyle değil. Sabah kalabalığında aktartmaları düzgün yapabilmek için insanlar saniyelere oynuyor. Bir dakika gecikme bile mağduriyet yaratabiliyor.

Geçen ay Türkiye’den misafirim gelmişti. Bir keresinde metroya binmek için perona indik, tren kalkmak üzereydi, hamle yaptık ama kapıları kapattılar. Canımın sıkıldığını belli eden bir ifade yüzüme yerleşti herhalde ki misafirim endişe ile “bir sonraki tren ne zaman” diye sordu. “3 dakika sonra” diye cevapladım. İnanmaz bir ifade ile suratıma baktı 3 dakika için stres yapmaya değer mi diye sorarcasına.

Oysa sabahları işine yetişmek için peronlarda çabuk adımlarla yürüyen, bazen de koşan insanlar için 10 saniyelik bir gecikme bile aktarma yapılacak trenleri zincirleme olarak kaçırmanıza sebep oluyor. Tokyo’da yaşayanlar in-bin yaparken vakit kaybetmemek için hangi vagona bineceklerine, bindikleri vagonun hangi tarafında duracaklarına kadar hesap yaparlar.

Evime yakın üç tren hattı var: Odakyu; Setagaya; ve Keiyo. Odakyu hattı özellikle sabahları çekilmez oluyor ve istisnasız her zaman gecikiyor. Bazen bu gecikmeler yarım saati bile bulabiliyor. Bu nedenle sabah 7’yi geçirmiş isem Odakyu trenlerine evimin yakınındaki istasyondan binmiyorum. Aradaki büyük aktarma istasyonlarından Shimo Kitazawa veya Yoyogi Uehara’ya kadar yürüyüp oradan biniyorum.

JR (Japan Railways) Chuo hattının defalarca kez geciktiğine şahit oldum. Üstelik sabah erken saat de değildi.

Gözlemlediğim kadarı ile özellikle Odakyu hattında trenler salamura gibi yani çok sıkışık oldukları için ya yolculardan fenalık geçirenler ya da birbiri ile dalaşanlar oluyor. Her iki durumda da en az 10 dk’lık gecikmeler yaşanıyor.

Bir ay kadar önce biri kadın iki yolcunun tartışmasına denk geldim. Vagon içinde sanırım yer değiştiren bir erkek yolcu bir kadın yolcuya çarpmış. Kadın da laf söylemiş. Kadın perona inip bir sonraki trene binmeyi düşünmüş ama adam da ardından inip kadını taciz etmeye başlamış. Yüksek perdenen kadına hakaretler yağdırıyor, kadın da soğukkanlılıkla arada bir laf sokuşturuyordu. İstasyon görevlileri ise çaresizce seyrediyorlardı.

Ulaştırma Bakanlığı durum tespiti ve seviye ölçümü yapmak için 3 yıl önce bir araştırma gurubu kurmuş. Tokyo ve çevresindeki 51 hattın 16’sında yani %30’unda kronik gecikme tespit etmişler. Metro hatları arasında Hanzomon hattında her gün, Yamanote hattında %90, yani hemen hemen her gün, gecikmeler saptamışlar. Odakyu hattınınsa %30 geciktiğini saptamışlar. Bence gerçek karnesi daha kötü, çünkü ne zaman binsem gecikiyor.

Tokyo merkezindeki tren ve metro hatları gecikince onlara bağlı diğer hatlar da yavaşlayarak ulaşım sistemini krize sokuyor. Sıkıntılar daha çok sabahları 11’e kadar olan seferlerde. Yani “rush hour” denilen zaman diliminde. Peronlar kalabalık, trenler tıklım tıklım olunca kapılar kapanmıyor, yolcular arasında sorun patlak veriyor, ayılıp bayılanlar fenalaşanlar oluyor. Bunlar ana nedenler.

Rötarların tamamına yakını 10 dakikadan kısa. Öte yandan 1 saati aşanlar da var. Bunlar genelde trenlerin önüne atlama suretiyle yapılan intiharlardan dolayı olan gecikmeler. Bir intihar olayına şahit olmuştum. Burayı tıklayın okuyun.

Benim gözlemlediğim sorunların tamamına yakını ya yolcuların kalabalıktan fenalaşmaları, ya da kavga etmelerinden kaynaklanıyor. Eskiye göre bunlar sık sık ceryan ediyor. Bence Japonlar yaşlandıkça fazla şikayet eder hale geldiler. 20 yıl önce hatırlıyorum daha sıkışık düzen seyahat ettiğimiz trenlerde bu tip olaylar pek olmazdı, çünkü Japonya’nın nüfusu yaşlı değildi. Gençler zorlukların üstesinden daha kolay geliyor, pek çok şeyi dert etmiyorlar.

Şimdilerde ise durum farklı. Japonya’nın yaş ortalaması olmuş 48. Bu insanları 20 yaşındakileri koyabileceğiniz salamura hale gelmiş trenlere tıkıştırınca doğal olarak arıza çıkıyor.

Bir de insanların birbirlerine tahammül edememe durumu var. Bir kaç yıl önce bir hafta sonu öğle vakti oğlumla trende seyahat ediyorduk. Hareketli çocuk olduğu ve trenleri sevdiği için makinistin arkasındaki camdan dışarısını seyretmek istiyordu. Gürültü çıkardı diye pimpirik bir yolcu ters bir laf etti, ben de cevap verdim. Karşılıklı iltifatlar yaptık.

Trenlerin düzensizliğinde son yıllarda gözle görülür bir artış var. Bunun bir sebebi bence ekonominin iyi olması. Daha fazla insan işgücüne katıldığı için özellikle sabah saatlerinde yolcu sayısı arttı. Eskiye göre istasyonlar, peronlar sabahları daha kalabalık.

Bu aralar peronda tren bekleyen yolcuların demiryoluna düşürdükleri akıllı telefonlar da trenlerin durmasına sebep oluyormuş. İnsanlar etraflarına dikkat etmedikleri için çarpma, tökezleme soncu telefonlar düşüyor trenler duruyor.

<<Tokyo merkez belediyelerinin gün içinde nüfüs 10 katına çıkıyor>>

Tokyo’nun 23 büyükşehir belediyesine dağılmış nüfusu 13.5 milyon. Çevredeki Saitama, Kanagawa, ve Chiba illerini de katınca bu rakam 35 milyona dayanıyor. Gün içinde 3 milyondan fazla insan çalışmak için bu çevre illerden Tokyo metropol bölgesine tren, otobüs, arabalar ile akıyor. Bu yükün büyük kısmını demiryolları çekiyor. En fazla beslemeyi Kanagawa 1 milyon kişi ile veriyor. Onu 950 bin kişi ile Saitama, sonra da 740 bin kişi ile Chiba izliyor.

Olayı tam anlamanız için biraz daha rakam vereyim. Gecikmelerin en fazla görüldüğü Hanzomon, Chiyoda gibi metro hatları Tokyo’nun merkezi sayılan Marunouchi, Chiyoda, Nihonbashi bölgelerini tararlar. İstanbul için Levent, Ankara için Kızılay gibi yerlerdir buraları. Tokyo Belediyesi’nin yayınladığı verilere göre Chiyoda Belediyesi’nin nüfusu gün içinde 15 katına, Merkez Chuo Belediyesi ile Minato Belediyesi nüfusları 4 katına, Shinjuku, Shibuya Belediyeleri nüfusları 2 katına ulaşıyor.

Tokyo’nun sabah saatlerinde başlayan ve 10’a kadar devam eden bu yoğun beslemeyi istasyonlarda yığılma yaratmadan emebilmesi için sık aralıklarla tren kaldırması gerek. Nitekim de öyle yapıyorlar. Mesela Yokohama-Kanagawa yönünden gelen yolcular ya Shibuya ya da Shinagawa istasyonlarında aktarma yaparlar. Shibuya istasyonundan başlayan Ginza hattı hafta için her sabah 7-8 arası her 3 dakikada bir, 8-10 arası ise her 2 dakikada bir tren kaldırır. Bu kadar sık olmasına karşı trenler hınca hınç doludur; insanları konserve gibi vagona tıkmak için “oshiya” denilen özel adamları tutup kapılardan içeri zorla iterler.

Trenler bu kadar sıkışık olunca da doğal olarak kimisi yanındaki adamın kokusundan fenalaşıyor, başka birisi laf kavgasına giriyor, bir başkası sıcaktan bayılıyor; kapılar kapanmıyor, ve saire. Trenler ucu ucuna saniyelerle hareket ettiği için de en ufka bir gecikme merkez hatları kilitliyor.

Bir zamanlar Tokyo’nun bakanlıklar bölgesinin kademeli olarak dışarı taşınması, şehir trafiğini hafifletmek için Yokohama gibi bölgelere gidilmesi gündemdeydi. Ama Japonya bunu yapamadı. Tam aksine nüfus yaşlandıkça insanlar tam teşekküllü büyük hastanelere daha yakın olmak için şehir merkezine göçmeye başladılar.