Japonların en önemli geleneği olan yılbaşı hakkında bilinmesi gereken 7 şey

by Erol Emed

Not: Toşikoşi soba yemeğinin yenmesi yazıya 1 Ocak 2014 yılında eklendi.

Yeni yıl, ya da yılbaşı (Japoncası Oşoogatsu, veya Oshogatsu,) Japonya’da önemli bir kültürel gelenektir. Kendine has adetleri vardır. Iskalamaya gelmez. Kendinizi kasmadan ama her şeyi kitabına da uygun yaparak hoşça bir yılbaşı geçirmek için aklınızda tutmanız gereken 7 önemli nokta şunlardır.

İşyerinde

1. Yılbaşı yeni bir başlangıcı temsil eden önemli bir Şinto dini bayramdır. Genelde 31 Aralık’dan 4 Ocak’a kadar sürer, ilk ve son günler yarım gündür. “Oşogatsu” 1 Ocak-3 Ocak arasıdır.

Yılı bitirirken “yoi o-toshi o” denir. İyi yıllar demektir. Yılın ilk iş günü mesai arkadaşlarınıza, özellikle aynı ekipte veya aynı ofiste çalışıp da çok işiniz düşenlere, “akemaşite omedeto gozaimas, kotoşi mo yoroşiku onegaişimas” deyin. Yeni başlayan yıl için iyi dileklerinizi dile getirmiş olursunuz (Yeni yılınız kutlu olsun, bu yıl da bizden ilginizi ve desteğinizi esirgemeyin gibi bir anlamı var).

Pek çok şirkette yılın ilk iş gününde kadınlar geleneksel Japon giysisi olan kimono ile ofise gelirler.  Yakın mesai arkadaşlarının görenek gereği tapınağa gidip kısaca dua etmeleri ve sonra “soba” denilen Japon yemeğini yemeleri hala uygulanan bir adettir.

Yeni yıl ritüelini ıskalamayın. Müşterilerle birebir temasta olan elemanların bağlantılarını telefonla arayıp iyi dileklerini iletmeleri, önemli olanları ziyaret etmeleri beklenir.

2. Mutlaka yeni yıl tebriği gönderin. Bunlara”nengajo” denir. Gönderilen kişinin posta kutusuna 1 Ocak’da geleni makbuldür. Nengajo 1 Ocak’dan önce gönderilen kişinin eline geçmemelidir. Yılbaşı tebriğinizin 1 Ocak’da ulaşmasını istiyorsanız 25 Aralık’a kadar postaya verin. Japonya Postası 15 Aralık’dan itibaren postahane ve posta kutularında özel “yılbaşı tebriği” kısmı açar.

Sizin nengajo göndermediğiniz birisi size nengajo gönderirse genelde cevap olarak sizin de göndermeniz beklenir. Yeni yıl tebriklerine prensip olarak Ocak ayının sonuna kadar devam edebilirsiniz.

3. 31 Aralık yaklaşınca “nenmatsu soji” hareketliliği başlar. “Yıl sonu temizliği” demektir. Dağınıksa masanıza çeki düzen verin, kullanmadığınız şeyleri atın. Yıl sonu temizliği evlerde de kapsamlı olarak yapılır. Eğer atacak şeyleriniz, kurtulmak istediğiniz ilişkileriniz varsa işte şimdi tam sırasıdır.

Özel yaşamda, ev ve ailelerde

4. Herkes yakınlarına, dostlarına nengajo gönderir. Aileler arasındaki tebrikleri kendileri tasarlayanlar çoktur. Bu iş için özel programlar da vardır. Çocuklar hakkında, ailecek yapılan tatillerde çekilen fotoğraflarla süslenmiş nengajolar çoktur.

Mesela Japon Postaları’nın nengajo sitesi burada–> http://yubin-nenga.jp/index.html

Yıl içinde yakınlarını kaybetmiş olanlar iyi dilekler anlamına gelen nengajoyu atmazlar. Bu durumu tüm kontaklarına ayrı bir mektup (kart) atarak belirtirler. Kısaca Merhumun kimlik bilgileri ve yakınlık derecesi açıklanır. Böyle bir durum varsa Aralık 15ine kadar herkese bildirin ki onlar da size hata yapıp iyi yıl dileklerini ileten kartpostalları göndermesin.

5. Japonlar da yeni yılı 31 Aralık günü ellerinden geldiğince eğlenerek kutlar. Oteller, restoranlar özel programlar yapar. Aileler arasında televizyon programları rağbet görür. Genelde yeni yıla sakin girilir. Sonra  insanlar akın akın tapınaklara gelirler. Maksat o soğukta yürüyüp ayılmak diye de düşünebilirsiniz.

Eski yıl bitirilmeden önce “toshi koshi soba” denilen yemek yenir. Soba bir çeşit Japon eriştesidir. Toshikoşi soba mütevazi bir yemektir, en zengininden en fakirine kadar herkes bu mütevazi yemeği yer, eski yıl su gibi gitsin, yeni yıl su gibi gelsin gibi bir anlamı vardır.

Tokyo’daki Meiji Jingu gibi meşhur mabetlerde izdiham yaşanır. Yarım dakika için bile olsa o gece orada dua edebilmek, dilek dileyebilmek için Japonlar yüz metreyi aşan kuyruklarda beklemeyi göze alırlar. Tapınak ziyareti yılbaşı tatili olan 3 gün boyunca devam eder.

“Yıl sonu temizliği” evlerde de yapılır.

6. Oşogatsu içinde aile “Oseççi riyori” yer. Basit ama zengindir Oseççi sofrası. Sadece 1 Ocak’da yenen omochi, tatlı kestane gibi mezeler de vardır. İsterseniz mahallenizdeki bir restorana da oseççi sofrası sipariş verebilirsiniz. Fiyatı 5000-15,000 Yen arası değişebilir. Oseççi sofrası ailenin büyükleri ziyaret edilip de yenir. Tüm ailenin bir araya geldiği bir vesiledir yani. Çocuklar için bayram harçlıklarının alındığı, her türlü şımarıklığın hoş görüldüğü bir ortamdır.

7. Ailecek yakıdaki mabet  ziyaret edilip yeni yıl dilekleri dilenir, ağaçlara adaklar adanır (üniversite sınavını kazanmak isteyenden, kız arkadaşı dileyene kadar, hastalıktan kalmak için, sigarayı bırakmak için, ev ödevini yapmak için artık ne varsa). Evleri yangın, hırsızlık gibi kötülüklerden koruyacak muskalar alınır. “Omikuji” denilen fal çekilir.

Tabii bütün bu ritüelistik gelenekleri bırakıp da bu sene olduğu gibi (2013 yılbaşı) 9 günlük tatili bulunca kendini tatil yörelerine atanlar da çok. Sonuçta zaten amaç hoşça vakit geçirmek. Hepinizin yeni yılı, 2013 “Yılan Yılı” kutlu olsun…