Yaşlanma ve yüksek borç Japonya’nın önemli sorunları

by Erol Emed

Üye olmak için burayı tıklayın, yazılar doğrudan posta kutunuza gelsin (bilgileriniz gizli tutulur

Japon çiftçilerin yaş ortalaması 68. Bu gidişle 10 yıl sonra Japonya’da ziraat durmaya başlayacak çünkü tarımı devam ettirecek yeni bir nesil yok.

Taşradaki esnafın, işletmelerin durumu farklı değil. Küçük sanayici, yerel atölye ve ticari müesseselerdeki yönetici, sermayedar kadrosunun yaş ortalaması 65-70 civarında. Emekli nüfustan bahsetmiyorum, bu insanlar aktif çalışıyorlar.

Endüstride çalışacak genç işçi bulunamıyor. Eleman sıkıntısı var. Az sayıdaki insan kaynakları küçük değil büyük şirketlere gitmek istiyor. Büyük şirketlerin parası var otomasyon yatırımı yapıyor, üretim hatlarında robotları kullanıyor, ve en iyi elemanları alıyorlar. Küçüklerin yatırım yapacak parası yok, çalıştıracak adam da bulamıyorlar. Kepenk kapatıyorlar.

Eğitim sistemi talimatları yerine getirebilen insanlar yetiştiriyor, değişen şartlara uyum sağlama yeteneğini bireylere veremiyor. İş bulmak için eskisi gibi yoğun bir rekabet olmayınca da kalite düşüyor. Günlük hayatta mesela lokanta, berber, dükkan ve benzeri işletmelerde verilen hizmet vasatlaşıyor.

Üç örnek vereyim. Bir iş yemeği için lokantaya gittik, iki üç gün önceydi. Siparişler verildi, yemekler yendi. Hesap ödenecek. Fatura istedik. Faturayı kime yazalım diye soran garsona da “Hamiline” yazın dedik. Japonya’da çok olan bir şeydir.

Görevli bu isteği anlamadı. Nasıl yazılacağını bilemedi. En sonunda yöneticiyi çağırdık öyle hallettik.

Bir başka örnek bugün, oğlumla öğle yemeği yiyoruz. Menüde içecek olarak süt verilmiş ama bardak küçük. Bizimki büyük bardak süt istedi. Garson kız veremedi. Bozuk plak gibi tabildot yemekte verilen sütün küçük bardak süt olduğunu tekrarladı durdu.

“Aradaki fiyat farkını öderiz” dediysek de insiyatif alamadı, “dondu kaldı” standard menü dışındaki siparişi alamadı. Bir sürü kişiye danıştı. En sonunda patronu geldi bizim büyük bardak sütü getirdi.

Arabamızı aldığımız galeri bakım işlemlerini de yapar. Bir yıl kadar önceydi, bizim müşteri temsilcimiz elemanların kalitesizliğinden yakındı. Genç bir delikanlı almışlar, akşam 6 veya 7’yi geçince annesi babası telefon açıp şikayet ediyormuş neden uzun çalıştırıyorsunuz diye. “Bir keresinde yaptığı işi beğenmedim uyardım ağlamaya başladı” demişti.

Ama madalyonun iki yüzü var. Hizmetler, ürünler standard olunca maliyet de düşüyor, daha fazla satıp daha çok kar edebiliyorlar. Eleman eğitmek de gerekmiyor çünkü el kitabına göre işi yapmak yetiyor.

Yaşlı nüfus

Japonya hızla yaşlanıyor. Ülke genelinde yaş ortalaması 46’ya dayandı bir kaç yıl sonra 50 olacak. Japonya’nın mevcut 125 milyon olan nüfusu 2080 yılında 75 milyona düşecek ve yarıdan fazlası 65 yaş üzeri olacak. Bu rakamlar ileriye dönük tahminler, hata ve yanılma payı vardır ama mevcut durum böyle devam ederse geleceği yer bu.

Ülke olarak “bir şeylerin yapılabileceği” noktayı çoktan geçtiler. Artık geriye dönüş yok. Daha fazla çocuk yapmak, göçmen kabul etmek gibi yapısal çözümleri uygulayamazlar. Bunları 20-25 yıl önce hayata geçirmeleri lazımdı.

Kadınlar daha fazla çocuk doğursun

Kadın başına doğum oranı 1.4 civarında. Hükümet yaşlanma sorununa çözüm bulmak için bu rakamı 1.82’ye çıkarmayı hedefledi. Öyle olursa 50 yıl sonra nüfus 100 milyon civarında dengeye otururmuş.

Ama bu hedef ne kadar gerçekçi belli değil. Japonya’da ortalama evlilik yaşı kadınlar için 29.3 erkekler için 30. Bundan 20 yıl önce kadınlar 26 erkekler 28 yaşında evleniyordu.

Ortalama doğum oranını 1.8 seviyesine çıkarmak için 25-35 yaş arasındaki kadınların bebek yapma makinası haline gelmesi gerek.

Çok çocuk yapma politikası 1970’li yıllarda bilinçli olarak uygulanmalıydı. O zamanlar nüfus daha genç ve üretkendi. Ayrıca ülke daha fakirdi. Bugün hem daha olgun bir nüfus var, hem de refah seviyesi arttı. İnsanlar çocuk bakmaktansa hayatın tadını çıkarmayı tercih ediyorlar.

Göçmenler gelmesin

Japonya eskiden beri göçmen politikası olmayan bir ülkedir. Yurt dışından işçi kabul etmiyorlar. Başbakan Abe kalifiye uzman ve profesyonel eleman gelmeli diyor.

Zaten bu konuda hassaslar. Kalifiyesiz göçmen işçiler huzuru bozar, suç işlerler diyorlar. Bir ara Japon kökenli Brezilyalı gelmişti çoğunu geri gönderdiler, topluma entegre edemedikleri için. Sonra Peru vatandaşları vardı, bir tanesi 10 yıl önce bir kız çocuğunu öldürdü ondan sonra bu ülkeden insanları da fazla göremez olduk.

1990’lı yıllarda bu konu tartışılırken yabancı işçilerin yapısal sorunlar yaratacağı ileri sürülmüştü. Almanya’daki Türk nüfusu bir emsal olarak gösterilmişti hatırlarım.

Bugün, Fransa’nın yaşadığı İslami terör olayları olurken göçmen kabul eden bir politika değişikliğine gideceklerini hiç sanmıyorum. Zaten toplum yabancıları entegre edebilecek elastisitesini bence kaybeti.

Japonya’nın kurtuluşu teknolojik üstünlük ve TPP’de mi?

Japonya ileri teknolojisine ve ürünlerinin kalitesine güveniyor. Üretim hatlarını, fabrikalarını sürekli mükemmelleştiriyor. “Kaizen” dedikleri bu. Teknolojik üstünlük katma değer kazandırdığı için malını pahalı da olsa satabiliyor, kar edebiliyor. Bozuk makro ekonomik dengelerine karşın istikrarını koruyor.

Japonlar artık neredeyse her yıl bir Nobel ödülü kazanıyorlar. Geçen yıl fizik alanında üç Japon bilim adamı Nobel ödülünü kazanmıştı. Bu yıl Fizik ve Tıp dallarında Japonlar Nobel ödülü kazandılar.

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

2014 Nobel Fizik ödülü sahibi Shuji Nakamura Türkiye hakkında ne dedi? Okumak için–> burayı tıklayın

<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

Ekonomik ve ticari ilişkilerde Trans Pacific Partnership (TPP) adı verilen bir serbest ticari ve yatırım ortaklığını ABD ile beraber 11 pasifik ülkesi ile hayata geçiriyor. Bu yolla yaşlanan nüfus, gerileyen tarım ve sanayi sorunlarına çözüm bulmayı düşünüyor.

En sıkı ortaklığı ABD ile, tüm geleceği neredeyse oraya bağlı.

ABD Japonya’nın yurt dışında en fazla yatırım yaptığı yer. Bir araştırma kurumunun derleyip geçen hafta açıkladığı verilere göre bu ülkeye toplam 384 milyar dolar doğrudan fiziki sermaye yatırımı yapmış yani fabrika kurmuş şirket açmış.

Yukarıda verdiğim doğrudan yatırım miktarına şirket satın almaları (M&A), portföy yatırımları (hisse senedi, tahvil) dahil değil.

Bu firmalar 700.000’den fazla kişiye istihdam sağlıyor. Ayrıca 710.000 kişi Japonya’ya ihracat sektöründen ekmek yiyor. Geçen sene Japonya’nın ABD’ye yaptığı mal ihracatı 130 milyar dolar. Birinci sırada. Bu ülkeden gerçekleştirdiği mal ithalatı 67 milyar dolar. Mal ve hizmet birleştirildiğinde bu rakamlar ihracat için 167.6 milyar dolar, ithalat için 115 milyar dolar.

Yılda 9.4 milyon yolcu Japonya-ABD arasında uçuyor. Japon turistler geçen yıl Amerika’da 17 milyar dolar harcamışlar. 785.000 Japon asıllı Amerikan vatandaşı var. İki ülke arasında 460’dan fazla “kardeş şehir” ilişkisi bulunuyor. Japonya’da 1800’den fazla ABD firması, 7.000’den fazla ABD iştiraki var. ABD üslerindeki askerler hariç 50.000 Amerikan vatandaşı Japonya’da yaşıyor.

ABD ile sıkı savunma işbirliği

Amerika en fazla silah satışını Japonya’ya yapıyor. 5.6 milyar dolar (2014). ABD’nin meşhur 7. Filosunun genel karargahı Japonya’da. Okinawa başta olmak üzere kritik üsleri var. Bu üslerde toplam 23.974 Japon istihdam ediliyor. İki ülke arasında ileri derecede askeri ve savunma işbirliği var.

Japonya, yaşlı nüfus ve yüksek borçuluk sorunlarına böyle çözüm bulmaya çalışıyor.