Japonya mı daha kırılgan Türkiye mi?

Tıklayın yazılar posta kutunuza gelsin. Internet sansürlense bile okumaya devam edin(üyelik bilgileri gizlidir).

“Kamu borçlarımız devasa. Gelişmiş ülkeler arasındaki en berbat kamu maliyesi bizde… Yunanistan gibi batabiliriz”

Naoto Kan, eski Japonya maliye bakanı ve başbakanı(2010)

Bu yazının İngilizce halini okumak için buraya tıklayın.

not: Yazının sonundaki grafik ve açıklama 7 Şubat günü eklendi.

Finans piyasalarında 2014 yılına girdiğimizden beri fırtınalar esiyor. Bu rüzgarlarda en fazla içinde Türkiye’nin de bulunduğu gelişmekte olan ülke borsaları savruluyor. ABD FED’in başını çektiği merkez bankaları destekli sıcak para kaynaklarının kuruma yöneylemine girmesinin sonucu bu. QE den çıkış denen “kırpma”. Birkaç aydan bir yıla kadar tanımlayacağım kısa vadede piyasalarda dalgalanma yaratması normal. Ama Japonya’ya ne oluyor? Abenomiks ile kanatlanıp uçan ve üstüne üstlük Toyota, Hitachi gibi şirketlerinin rekor kar açıkladıkları bu günlerde neden Japon hisseleri göçüyor, Japon para birimi aniden değer kazanıyor?

Benzer bir durum 2008 yılında da yaşanmıştı. Toyota rekor kar açıkladığı gün Japon hisse senetleri tarihi bir düşüş yaşamış, gazetelerde pembe haberleri okuyanlar da bir anlam vermekte zorlanmıştı. Oysa o günlerde daha sonraları Lehman Krizi diye adlandırılacak olan dönemi yaşıyorduk.

Bugün için Lehman krizi gibi bir kriz söz konusu değil. Büyük bir doğal afet, savaş gibi beklenmedik olaylar dışında global piyasaları uzun dönem şoka sokacak riskler kalmadı. Bu nedenle de hisse senedi veya döviz piyasalarında kalıcı ve sürekli erimeler beklemek gerçekçi değil. Gelişmekte olan ülkelerde sıcak paranın giriş-çıkışlarında kırılganlık yaşıyor. Japonya’nın kırılganlığı nereden geliyor?

Japon piyasalarındaki bahar havasının geçmişi daha çok yeni. Bu ülkenin kronik sorunları var: Büyüyemiyor ve büyüme yaratamıyor, dünya yüzünde makro dengeleri en bozuk memleket. Aşırı borçlu. Eski başbakanı Yunanistan krizi çıktığı zaman paniğe kapılmış ve “Yunanistan gibi olabiliriz” demişti. Bence olmazlar ama ciddi reformlar ile yaşlanan nüfus, daralan ekonomi, ve Çin ile aralarındaki artan bölgesel kriz risklerine karşı bir şeyler yapmaları gerek.

Büyümenin önündeki en büyük sorun yapısal. Bir küçük yani mikro örnek. Bizim telefonumuz karımın kızlık soyadı üzerine kayıtlı. Değiştirmek istedik. Bir tomar doldurulması gereken formalite kağıt geldi. Ya oturup 5-6 saatimizi ayırıp bunları dolduracağız ya da vazgeçeceğiz. Vazgeçtik. Bu ülkede “değişimin” önünde büyük engeller var.

Yapısal sorunlar şirketlerin değişen piyasa koşullarına ayak uydurmalarını engelliyor. Büyüme sağlayıcı yatırımları çabuk yapamıyorlar. Mesela bir iş kolunda potansiyel azalmış ise oradan çıkıp daha karlı bir faaliyet alanına çabuk bir şekilde yönelemiyorlar. Sony, bilirsiniz meşhur bir şirkettir, bu sene 1.1 milyar dolar zarar beklediğini açıkladı. Habire zarar ediyor. 10 yılda sadece televizyon faaliyetlerinden 8 milyar dolara yakın para kaybetti. En sonunda televizyon ve PC’den (Viao) çıkma kararı aldı. Renkli TV’de devrim yapan trinitron teknolojisini geliştiren bu şirket piyasada kalamadı. Yıllar önce yapması gereken bir yeniden yapılanmayı bugün açıkladı. Neden bu kadar bekledi?

Sony, Toyota ve Nikkei 225

Geçen sene başında iş başına gelen Abe hükümeti en azından deflasyonu durdurabilecek bir şeyler yaptı. Japon QQE (kantitatif kalitatif gevşeme- yani bol bol para basma) programını destekledi ve bunun sonucu Japon para birimi hızla değer kaybetti. Sonuç itibarı ile Japonya klasik bir ihracat ekonomisi. Döviz düşünce şirketlerin satışları ve karları arttı. Bugünkü rekor bilançoların ardında yatan sebeplerden biri bu.

Fakat uzun vadede büyüme için gerekli reformlar ile ilgili soru işaretleri var, büyüme motorunun ne olacağı belirsiz. Artan vergiler kamu maliyesini düzene koyacaktır ama büyüme olmaz ise vergi gelirleri düşer ve makro dengeler yeniden bozulur. Japon para birimi değer kaybetmeyi sürdüremeyeceğine göre bu pembe tablo geçici.

Japon mali piyasalarının kırılganlığının ardındaki neden bu. Büyüme sorununa kalıcı ve kesin bir çözüm getirildiği kanısı yaygınlaşmadan kırılgan kalmaya devam edecek, global rüzgarlardan sanki bir gelişmekte olan piyasa gibi etkilenebilecektir.

Japon hisselerinin bir dezavantajı daha var. Likidite yüksek, makro dengeler bozuk olduğundan rüzgar Asya’da tersine dönünce portföyünü korumak (“hedge” etmek) isteyen fonlar hemen Japonya’yı ‘short’luyor, yani açığa satıyor. Neredeyse içgüdüsel olarak. Japonya’nın sorunlarını halledemeyeği konusundaki inancın yaygın olmasının etkisi bu. Abenomiks’in ilk aylarında bu strateji riskliydi çünkü deflasyonu durdurma konusuda ciddi adımlar atılmıştı. Ama şimdi durum farklı. Japonya’nın yeni bir hikaye geliştirmesi gerekiyor.

Sonuç olarak, Japonya’nın da Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler kadar bir kırılganlık katsayısı var, özellikle analizlerde vade uzayınca. Hisse senedi piyasasında görülen iyileşme son bir yılın hadisesi. Uzun vadede Japonya bugüne kadar bir denge tutturamadı ve hep düşüşte kaldı. Piyasalar döndüğü zaman bu nedenle hassas olabiliyor.

Kısa dönemde Nikkei’deki iyileşme Abenomiks’e yönelik beklentilerden ibaret. Sadece beklentilerden oluşan değer artışları ise daimi bir güven vermez. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde görülen kırılganlığın ardında kısa vadeli beklentiler yatıyor. Japonya’nın kırılganlığının ardında ise uzun vadeli beklenti eksiliği.

Nikkei 225(yeşil), BIST 100 (kırmızı), Tayland SETI, son iki yıl

Nikkei 225, BIST 100 ve Tayland SETI son beş yıl

Bu yazıyı yazdıktan sonra Reuters’da bir analiz gözüme çarptı. Japonya’da her bahar işçi maaşları gözden geçirilir. Bu yıl maaşlara zam bekleniyor. Ancak piyasalar kırılgan. Gelişmekte olan piyasalarda geçen Mayıs ayından beri yaşanan QE endeksli krizler ile Japon döviz ve hisse senedi piyasaları aynı grafikte üst üste konmuş. Hisse senedi fiyatları Yen-Dolar kuru ile beraber hareket ediyor, ve emerging piyasalar hapşursa Japonya nezle oluyor.