Tıklayın yazılar posta kutunuza gelsin(üyelik bilgileri gizli tutulur)

“İnsan ancak anladığı şeyleri duyar”

Goethe

Başbakan Abe bilgi edinme hakkını kısıtladığı ileri sürülerek eleştirilen gizlilik yasasını Aralık başında meclisten geçirdi. Yeni kanuna göre Devlet Memurları Hizmet Kanunu kapsamında “gizli” olarak nitelendirilen bilgilerin bir kısmı “ayrıcalıklı sırlar” olarak tavsif edilecek. Bu gruptaki bilgilere ulaşılması, ulaşılmaya çalışılması ve kullanılması suç sayılacak. Kanun bu suçu işleyenlere ağır para ve hapis cezaları yolunu da açıyor.

Bu yasa Japonya’nın yeni ulusal güvenlik aygıtının tamamlayıcı bir parçası. Hatırlayacak olursanız geçen yılın Ocak ayında islami terör örgütü El-Kaide’nin “Kanla İmza Atanlar Tugayı” isimli grubu Cezayir’deki Japon JGC şirketinin şantiyesine baskın düzenleyerek aralarında Japon mühendislerin de bulunduğu yüzlerce kişiyi rehin almıştı. Akabinde yapılan kurtarma operasyonunda da 10’u Japon 37 rehine hayatını kaybetmişti.

O sırada başbakanlık görevine henüz başlamış olan, ve yükselen Çin tehdidine karşı Japonya’nın güvenlik konseptinde değişiklik yapılması gerektiğini  söyleyen Abe için  Cezayir katliamı bir katalist oldu. Dış ülkelerdeki terör faaliyetleri hakkında daha etkin bilgi alış verişini sağlamak ve koordinasyonu hızlandırmak amacı ile 28 Kasım 2013’de kabul edilen bir kanun ile ABD’deki NSA benzeri bir yapı Ulusal Güvenlik Konseyi (UGK) adıyla hayata geçirildi.

Tartışmalı “gizlilik” yasası

UGK kanunundan bir hafta sonra kabul edilen yeni “gizlilik yasası” ise değişik devlet kurumları içinde olup da ulusal güvenlik açısından hassas sayılabilecek bilgilerin tek el tarafından kontrol edilmesine olanak sağlıyor.

Hükümetin bu düzenlemeyi yapmasının ardındaki amaçlardan biri bürokrasinin istihbarat üzerindeki monopolünü kırmak. Japonya’da iktidarlar geçicidir, bürokrasi ise kalıcı. Hükümet sözcüleri kanunu savunurken bazen bakanların kendilerine bağlı bakanlıklarda olup biteni bile bilmediğini söylediler ve nükleer reaktör kazasında hükümetten ve halktan gizlenen bilgileri örnek verdiler.

Yeni kanun istismara açık mı?

Basın mensupları, sanatçılar,  sivil toplum kuruluşları ve aydınlar yeni yasadaki “özel sır” kavramının muallak olduğuna gönderme yaparak normal gazetecilik faaliyeti dahilindeki haberlere bile sansür gelebileceğine dikkat çekiyorlar ve kanunun bu hali ile ifade ve basın özgürlüğüne aykırı uygulamaları mümkün kılacağını iddia ediyorlar. Bu yasa Fukuşima nükleer reaktör kazası hakkında haber yapılmasını engellemek amacı ile çıkarıldı diyenler bile var.

Dün Abe kabinesindeki bakanlardan Masako Mori ile öğlen yemeğinde bir araya geldik. Oluşturulan mevzuata göre savunma, dış ilişkiler, casusluk, ve terörle mücadele alanlarındaki bilgiler kanun kapsamıda gibi gözüküyor. Ancak bakan hanım yeni yasa ile devlet sırrı tanımındaki bilgilerin genişletilmediğini, aksine halen yürürlükte olan mevzuatta “gizli” olarak tanımlanan bilgilerden neyin devlet sırrı neyin öyle olmadığına karar vermenin olanaksız olduğu için bu yasanın hazırlandığını vurguladı. Ayrıca bakan Mori Fukuşima haberlerine sansür getirilmesinin söz konusu olmadığını da söyledi. Benzer konulara geçen ay bu kanunun beyni olan eski savunma müsteşarı Gen Nakatani’de dikkat çekmişti.

Bakan Mori- Yeni yasa Fukuşima haberlerine sansür getirmeyecek

“30 bin kişiyi fişleyecekler”

Akşam yemeğinde ayak üstü konuştuğum bir gazeteci yeni yasa yürürlüğe girdikten sonra özel şirketlerde çalışan 30,000 kişi hakkında güvenlik soruşturması yapılacağını duyduğunu söyledi. Türkiye’nin ikinci nükleer güç santrali olacak olan Sinop ihalesini kazanan MHI (Mitsubişi Heavy Industries) gibi bir çok şirket savunma sanayii ile iş yapıyor.

Uluslararası politika, savunma gibi konularında bir otoritesi olmayan bu şahıs sade vatandaş ve aydın duyarlılığı ile bu durumu bireysel haklara bir tecavüz olarak görmekte, ve yeni kanuna göre artık gazetecilik yapamıyacağını söylemekte. “Mevzuata göre beni keyfi olarak mahkemeye verebilirler ve ben bu nedenle iflas ederim” diyor.

Anahtar nasıl bir uygulama olacağında

Japonya’nın Çin ve Kore ile sınır ihtilafı var. Çin Senkaku adaları, Kore ise Takeshima adası için egemenlik hakkı iddia ediyor. Adalar söz konusu olunca kıta sahanlığı kavramları devreye giriyor. Denizin, havanın, doğal kaynakların kimin nereye kadar kontrolünde olması gerektiği tartışmaya açık hale geliyor. Çin balıkçı gemileri ile Japon sahil güvenlik botları arasında gergin anlar yaşanmıştı geçen sene. Benzer dalaşmalar devam edecektir. Bu durumda Japonya’nın savunma konspetini gözden geçirmesi ve bu yöde adım atması yerinde bir karar. Bana sorarsanız 7 sene kadar geciktiler bile.

Öte yandan uygulamada sorunlar olacaktır. Eski savunma müsteşarı Gen Nakatani’nin verdiği bir örnekten yola çıkarak basına sansür olasılığını yüksek buluyorum. Yeni teşkilat kurulup da kendi sınırlarını çizmeye başlayınca göreceğiz.

Bu yolla Japonya’nın militarist ve aşırı milliyetçi hatta faşist bir çizgiye kayacağını iddia edenler de var. Benim görüşüm böyle bir olasılık olabilir çünkü militarizm Japonya’nın tarihi reflekslerinde var, ama gerçekçi değil. Demografik yapısı bozulmuş genç nüfusu olmayan bir ülke militarist bir çizgiye nasıl kayar net olarak kafamda bir resim oluşamıyor. Sorun prensip meselesi ise anlarım, ama ileri sürülen bazı endişelerin pratikte bir anlamı yok. Daha doğrusu, halen zaten bir hayli ksenefobik (yabancı sevmez) olan Japonya’nın bu noktadan da aşırı bir uca doğru hızla giderek şimdi olduğundan daha da milliyetçi bir çizgiye gelmesi bana göre gerçekçi değil. 

Japonya mutlu ve sorunsuz bir memleket. Bilgi sızdırma konusunda ABD’deki Snowden vakası, ve bu aralar Türkiye’de ortaya saçılan dinleme olayları ile karşılaştırıldığında vukuatı olmayan bir yer. Belki de fazlası ile dikensiz gül bahçesi olması sorun.

Yeni kanunun uygulamadaki sonuçlarını hemen alırız. Japonya ABD ile TPP (Trans-Pasific İşbirliği müzakerelerini yürütüyor. Ayrıca bizimle ekonomik partnerlik müzakerelerine başlayacak. Bunlar yeni yasa altında devlet sırrı olarak tanımlanabilir. Eğer gerçekten böyle bir risk varsa ortaya çıkacaktır.