Japonya başbakanı Abe beklendiği gibi tüketim vergisini %5’den %8’e çıkardığını açıkladı. Uygulama 2014 Nisan’ından itibaren geçerli olacak.

Başbakan doğrusunu yaptı. Japon kamu sektörünün toplam borcu 10.5 trilyon dolar. GSYIH’nın iki katından fazla. Gelişmiş ülkeler arasında en kötü mali duruma sahip ülke Japonya. Mesela batık Yunanistan’ın durumundan bile kötü.

Başbakan Abe iktidara gelirken mali durumu kontrol altına alacağını söylemiş, bu amaçla da tüketim vergisini aşamalı olarak %14’e kadar çıkarmaya söz vermişti.

Ayrıca Japon Merkez Bankası (BoJ) gevşek para politikasını sürdürmek için bütçe açığı ve toplam kamu borçları gibi parametrelerde iyileşme sağlanmasını şart koşmuştu. Verilen sözün ilk  aşaması olan bu vergi artışı yapılmasa idi hükümet inandırıcılığını ve güvenilirliğini yitirebilir, ufak çapta bir kriz yaşanabilirdi.

Gene de bir kısım ekonomist ve analistler 1997 yılında tüketim vergisinin %3’den %5’e çekilmesi sonucu Japonya’nın resesyona girdiğini iddia edip aynı senaryonun tekrarlanmaması için vergi artışının ertelenmesini savunuyorlardı.

Ben 22 Temmuz günü bu konuda Abe’nin fikir değiştirmeyeceğini şu şekilde dile getirmiştim:

… Abe’nin Ekim ayında yasalaşması görüşülecek olan Tüketim Vergisi artışını erteleyeceği konusunda bir beklenti oluşmuş durumda. Ben bu verginin erteleneceğine çok fazla ihtimal vermiyorum. Böyle bir karar mali disipline darbe vuracağı için iyi olmayacaktır. Abe de bunun farkında.

Tabii başbakanın vergiyi artırma sözünü uygulamaya koyma kararının ardında %68’lere varan popülaritesi ve son 21 Temmuz seçimlerinden sonra parlamentoda mutlak çoğunluğu sağlamış olması var. Arkasında bu kadar destek varken artıramaz ise bir daha hiç artıramaz.

Öte yandan yüksek verginin iç tüketimi Nisan 2014’den sonra frenleyeceğini ve bu nedele de ekonomik büyüme ile enflasyon hedeflerini sekteye uğratacığını başbakan da biliyor. Bu olasılığa karşı ek bir bütçe hazırlamış. Kurumlar vergisinden yapılan kesintilerle ortaya çıkan 5 trilyon Yen’lik bu destek 8 trilyon Yen’lik vergi artışını bir miktar telafi edecek, en azından birinci yıl için.

Hatırlarsanız Japonya yıllık %2 enflasyon yaratmaya çalışıyor. Ekonomi durgunluğa girerse yeniden deflasyon sarmalına düşerler.

Bu nedenle başbakan bugün vergi artışı kararını açıklamadan önce BoJ tarafından üç ayda bir yayınlanan ve ekonominin genel durumu hakkındaki beklentileri özetleyen Tankan raporunu bekledi. Bu rapora göre ekonomideki durum beklentilerin de ötesinde. Yani, vergi artışı olasılığı piyasadaki aktörlerin çok fazla umurunda değil.

Japonya bu kadar borçla nasıl ayakta duruyor?

Japonya, kamu borçlarının GSYIH’ya oranı (%214) bazında dünyada mali durumu en bozuk ülke. Mesela ABD’de bu oran %80 civarında. Türkiye’de %35.5 seviyesinde. Yunanistan %161 gibi.

Peki nasıl oluyor da Japonya batmıyor veya bir krize yuvarlanmıyor?

Ben kendimi bildim bileli ekonomistler ve analistler “bu kış Japonya batacak, faizler fırlayacak, Yen çökecek” tahmini yaparlar ama bu tahminler bir türlü tutmaz. Çünkü bu borcun %90’ına yakın kısmı iç piyasada. Yabancılar, kriz anında Japon tahvillerini satıp piyasadan çıkmak isteyecek yatırımcı grubu, toplam tahvil stoğunun %6 ila %9 arasındaki bir kısmını kontrol ediyorlar. Belki bu rakkam son zamanlarda biraz artmıştır ama kritik bir seviye değil.

Kalan tahviller iç piyasada emeklilik fonları, bireyler, büyük fonlar tarafından tutuluyor. Bu fonlar da sürekli bir spekülatif pozisyon güdüsü ile hareket etmiyorlar.

Mesela dünyanın en büyük emeklilik fonu Japonya’daki GPIF . Toplam bilanço büyüklüğü 1.3 trilon dolar civarında. Bu rakkamın %70’i bonolarda. GPIF’in ise öyle hemen bono pozisyonlarını değiştirmeye niyeti yok.

Ayrıca BoJ sınırsız tahvil alacağını da açıklamıştı. Abenomiks’in gevşek para politikasının bir parçası olarak.

Nihayetinde mali piyasalar güven ve beklenti ile çalışır. Borsaların paniğe kapılıp satışa geçeceğini varsayıp da bundan faydalanmak isteyen spekülatör veya yatırımcılar piyasalarda dayak yemeleri olasılığını yüksek görürlerse veya alternatif mali piyasalarda durum daha kötü ise Yen’den çıkmazlar. Malum ABD’de kamu maaşları ödenemiyor. Ne olacağı belli değil.

10 yıllık hazine bonoları %0.6 veriyor. Faizlerde bir fırlama yok yani.

Bundan sonra ne olur?

Vergi artışı öncesi tüketimde patlama, sonrasında da düşme olur. Bunlar zaten bekleniyor. Dolar Yen paritesinde fazla bir değişme olmaz. Asıl hesaplaşma %8’den %10’a çıkarılırken olacak. O karara da daha var.

Genelde Japonya’da tüketim azalıyor. Vergi artışı ile daha da azalırsa şirketler yurtışı stratejilerini hızlandırabilirler. Japonya’da büyüme yok. Büyümenin olduğu yerlere gitmek isteyeceklerdi. Türkiye’de onlardan biri.