“Tam bağımsız Japonya” isteyen 80lik Tokyo belediye başkanı cenge çıkıyor

by Erol Emed

Japonya iç siyaseti karışıyor. Dış ilişkilerinde ise Çin ile arasıdaki sorun derinleşiyor ve kemikleşiyor. Sular önümüzdeki aylarda daha da ısınacak.

Aşırı milliyetçi görüşleri ile bilinen Tokyo belediye başkanı Şintaro İşihara geçen Perşembe günü aniden görevinden istifa ettiğini açıkladı. Aktif politikaya geri dönmek ve önümüzdeki genel seçimlere katılmak istiyor.

İlerlemiş yaşına karşın ulusal meclise dönme kararını “ülkeme vereceğim son hizmetim”  olarak tanımlayan İşihara, Japonya ile Çin arasında alevlenen Senkaku Adaları sorununun krize dönüşmesini tetikleyen “adaları satın alma girişiminin” de mimarı.

Okinawa açıklarındaki bu toprak parçasının militarist bir şovenizme sahne olmasını istemeyen hükümet alelacele adaları kamulaştırmıştı. Adalar üzerinde Japonya’nın egemeliğini kabul etmeyen Çin ise bu emrivaki karara sinirlenmiş iki ülke arasında okyanusun ortasında “su savaşları” çıkmıştı. Daha sonra Çin’in değişik şehirlerinde Japon karşıtı gösteriler ve yürüyüşler düzenlenmiş, bazı yerlerde kontrolden çıkan kalabalık Japon mallarının satıldığı mağazaları yağmalamış, veya yakıp yıkmıştı. Bu olaylar sonucu bir dizi Japon şirketi Çin’deki yatırımlarını yeniden gözden geçirmeye başlamışlar, Japon-Çin ticareti de ciddi bir yara almıştı.

İşihara cenk mi istiyor?

İstifa ederek aktif politikaya geri döneceğini ilan eden eski Tokyo belediye başkanı İşihara 80 yaşında. Uzun yıllar Liberal Demokrat Parti’de milletvekilliği yaptı. Hükümetlerde bakan olarak görev aldı. Aşırı milliyetçi görüşleri ile tanınıyor. Örneğin ABD ile olan stratejik işbirliği paktının feshedilmesini, Amerikan askeri üslerinin Japon topraklarından çıkarılmasını istiyor. Japonya nükleer silah yapabilecek güç olmalı diyor, pasifizmi (savaş karşıtı) savunan Anayasa değişmeli görüşünde.

Belediye başkanlığından istifasını verirken  “ABD tarafından İkinci Dünya Savaşı sonrasında yazılan maddelerinin hala Anayasa’da yürürlükte olmasını saçma ve gülünç” bulduğunu söylemiş.

Bu görüşleri yeni, veya orjinal değil. İşihara bir Japon “neo-con” u olarak adını 1989 yılında yazdığı “Hayır Diyebilen bir Japonya” kitabı ile duyurmuştu. O yıllarda yaygın olarak kullanılan “düşüşteki emperyal güç ABD, yükselişteki emperyal güç Japonya” argümanını günlük yaşamdan aldığı anektodlar ile destekleyerek kitaplaştırmıştı.

İşihara’ya göre dünya çapında bir teknoloji ve finans devi olan Japonya ABD’nin güdümünden çıkmalı, bir uydu olmaktan vaz geçmeliydi. Ekonomik, politik, ve askeri alanda tam bağımsızlık istiyordu.

1989 yılından bu yana köprülerin altından çok sular aktı. Japon endüstrisi ve ekonomisi içinden henüz çıkamadığı bir düşüş ve duraklama sürecine girdi.  Pek çok teknoloji şirketi darboğazda. Bazıları iflas etti, veya el değiştirdi. Buna karşılık ABD teknoloji ve ekonomi alanlarında liderliği yeniden ele aldı. Ama 2008 yılındaki Lehman Krizi sonrası batı dünyası henüz toparlanamadı.

Çin ise dünyanın ikinci büyük ekonomisi oldu.

İşihara seçim sürecini kızıştıracak 

Kamuoyu anketleri başbakan Noda’nın popüleritesinin düşmeye devam ettigini duyuruyorlar. Nikkei gazetesinin hafta sonu yaptığı anket şu anda seçim olsa iktidarda bulunan Demokratik Japonya Partisi’ni (DPJ) %11 oy ile üçüncü gösteriyor. Liberal Demokrat Parti (LDP) %27 ile birinci, başını eski Osaka valisi Haşimoto’nun çektiği Yeni Tanzimat Hareketi, ki şimdi partileştiler,  %13 ile ikinci durumda.

İşihara tek başına parti kurar da seçimlere girerse bu dengeyi çok fazla bozamayabilir. Ama Haşimoto’nun Yeni Tanzimat Hareketi ile birleşirse bu akıma güç katabilir ve dengeler değişir. Ancak Japonya ile komşuları arasındaki gerginliğin yumuşaması önünde bir engel de olur.

Çin’in ve ABD’nin kırmızı çizgileri

Japonya ile Çin arasındaki Senkaku Adaları basit bir kıta sahanlığı sorunu değil. Çin’in bölgede tek egemen güç olma yolunda yaptığı en önemli stratejik hamle. Kolay kolay geri adım atacaklarını pek sanmıyorum. ABD’nin de Japonya’daki üslerinin geleceğini veya Pasifik’deki egemenliğini tehdit edecek bir gelişmeye izin vermesi zor. Senkaku Adaları elden giderse sıra Okinawa’ya gelecektir.

ABD bu yüzden Japonya ile aralarındaki savunma anlaşmasının Senkaku Adaları’nı da kapsadığını ilan etmişti. Ayrıa Okinawa’ya F35 tipi savaş uçaklarının konuşlandırılacağını açıklamıştı.

ABD karşıtı İşihara’nin tetiklediği bu krizin Japonya’daki Amerikan varlığını pekiştirmesi sonucunu doğurması, veya Japoya-ABD arasındaki savunma işbirliğinin derinleşmesine vesile olması ironik bir durum. Ama önümüzdeki seçimlerde parlamento dengesi değişirse ve İşihara 80li yaşlarında olmasına karşın aktif ve etkili bir politika yaparsa bu bölge nelere gebe kestirmek güç.

Kasım ayında Çin’de üst yönetim değişiyor. Aynı günlerde ABD’de de başkanlalık seçimleri var. Politikalarda büyük dalgalanmalar yaşanabilir. 21. yüzyılın ilk ciddi karşılaşması da diyebiliriz şu anda filizlenen olaylara. Parlamadan sönebilir veya uykuya yatabilir. Veya önümüzdeki aylarda çok daha başka boyutlara girebilir.