Japonya’da güneş enerjisi yatırımları patlama yapıyor. Sanayi ve Ekonomi Bakanlığı (METI) verilerine göre Temmuz – Eylül arasındaki üç aylık sürede ev ve apartman çatılarına 440 megawat (MW) elektrik üretme kapasitesine sahip güneş pilleri yerleştirildi. İzni alınmış olup da henüz monte edilmemiş sistem kapasitesi ise yaklaşık 400 MW civarında. Mart 2013 tarihine kadar faaliyete geçmesi beklene yeni kapasite toplam 1.5 GW (gigawat).

Güneşdeki asıl patlama ise güneş enerjisi santralleri (GES) kanalı ile geldi. Son üç ayda montaji bitip faaliyete geçen sanayi veya GES  tipi tesis kapasitesi 140 MW. İzinleri alınan ama işletmeye sokulmamış santral kapasitesi ise 1.04 GW! Tahminler 2013 Martına kadar bu rakkamın yaklaşık yarısı kadar bir kapasite şebekeye bağlanır, toplam güneş enerjisi kurulu kapasitesi 6.8GWa ulaşır yönündeydi. Bu gidişle beklentilerin yukarı çekilmesi ve toplam kapasitenin 7GWı geçmesi sürpriz olmaz.

Yenilenebilir Enerji Kanunu yatırımları patlattı

Japonya 2000 yılından beri güneş enerjisini sübvansiyonlar ile destekliyor. Konut sahiplerine getirilen geri alım garantisi son üç yılda meskenlere monte edilen güneş enerji sistemlerinin sayısında büyük artışlar kaydedilmesini sağladı. Yılda 1GW talep ve %10 büyüyen bir piyasa oluşturulmuştu. Ancak, GES ve sanayi tipi tesislere verilen teşvikler kağıt üzerinde kalmış ve bu yüzden de enerji sektöründe güneş bir alternatif olamamıştı.

Bütün bunlar geçen yıl yaşanan 9 şiddetindeki Tohoku depremi felaketi ve akabindeki Fukuşima nükleer faciasından sonra değişti. Toplam 54 adet nükleer reaktöre sahip Japonya radikal bir kararla tüm santrallerini durdurdu. Geçen yıl yaz aylarında yeni bir yenilenebilir enerji kanunu kabul edildi. Bu sene Temmuz başından itibaren yürürlüğe giren bu yasa elektrik şirketlerine yenilenebilir enerji ile üretilen elektriğin tamamını satın alma zorunluluğu getiriyor. Geri alım fiyati (GAF) 50kW’a kadar 42 Yen (yaklaşık 50 ABD senti). Üzerisi içinse 40 Yen (yaklaşı 46 ABD senti) olarak belirlendi. Konutlara verilen elektrik fiyatının23 Yen olduğu düşünülürse teşviğin çok cazip olduğu ortaya çıkar. Hükümet 20 yıl geri alım garantisi veriyor.

Sanayi Bakanlığından görüştüğüm bir yetkili GAF’ı belirlerken GES yatırımcılarının 20 yıl sonunda %100 özkaynak bazında %6 proje getirisini (IRR) realize edebilmelerini kıstas aldıklarını ima etmişti. Enerji şirketleri genelde %100 özkaynak ile çalışmazlar. Çoğu yüksek oranlarda borç kullanır. Borç/özkaynak oranı dünya ortalaması olan 2.5-4 seviyelerinde düşünülürse (%70-%80 borçlama durumu) proje getirisi %25 -%30 lara çıkabilir. Ayrıca hükümet GES yatırımlarına vergi avantajı da sağlıyor. Yeni kanun bir anlamda yatırımcılar için risksiz bir arbitraj ortamı sağlıyor.

Bu düzenleme yenilenebilir enerjiye ve özellikle güneş enerjisine olan ilgiyi patlattı ve yukarıda verdiğim rakkamlar ortaya çıktı. Mart ayında görüştüğüm bir güneş pili üreticisi yeni yasa yürürlüğe girdikten sonra ilaveten 1GW civarı bir GES talebi bekliyoruz demişti. Bu talep ilk üç ayda geldi bile. Konutlardan da normalin %50 üzerinde ilgi ortaya çıktı. Kısacası Japonya bir güneş enerjisi rönesansı yaşıyor.

2030 yılında 100GW kapasiteye doğru

Japon Fotovoltik Enerji Derneği (JPEA) kurulu kapasitenin 2020 yılında 34 GW’a 2030 yılında ise 100GWa ulaşacağını bekliyor. Bu miktarın %80’ini GES’ler oluşturacaklar. Elektrik kullanımının pik yaptığı saatlerin güneşten azami yararlanılabildiği zaman dilimi olduğu düşünülürse Japonya’nın nükleer santrallere ihtiyacı kalmaz. Zaten hükümetin son planına göre 2030lu yıllarda Japonya nükleerden çıkacak ve enerji ihtiyacının %30unu yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılayacak.

Türkiye hala güneşi destekleyecek

Türkiye’de güneş ve rüzgar enerjisi destekleyen bir yönetmelik var. Bu konudaki yasal düzenlemeler Şubat ayından sonra hızlandı ve ilgili tebliğ bir kaç kere değişikliğe uğradıktan sonra son halini aldı. Ama pek çok uzmanın eleştirdiği ve güneş enerjisinin yayılmasına engel olduğuna inandığı bir yönetmelik bu.

Konutlara güneş pilleri yerleştirilmesinde bir sorun yok. Zaten bu konuda bir sakınca olması için sebep de yok. Ama GES’ler lisansa tabii tutuluyor. Lisans yarışma sonucu alınacak. Yarışmaya katılma hakkını elde edebilmek içinse GES kurulacak araziyi seçip, yerinde 6 ay ölçüm yapmak zorunluluğu getirildi. Ayrıca bu ölçümler Meteoroloji Genel Müdürlüğünün iznine ve gözetimine tabi. Altı ay yerinde ölçüm yaptıktan sonra ayrıca bir 6 aylık veriyi daha başvurunuza ekleyeceksiniz. Bunlar tamam olursa 2013 Haziranında yarışma yapılacak ve toplam 600 MW’lık bir GES lisansi tahsis edilecek. Geri alım fiyatı ise 13.5 ABD senti. Japonya’nın neredeyse 4 de biri. Bu fiyatın nasıl oluşturulduğunu araştırdım ama kesin bir kıstasa ulaşamadım. Bir hesaplamaya göre %30 özkaynak ile %7 proje getirisi elde edilebilir. Hangi yatırımcı bu durumda ciddi bir yatırıma girer?

Japonya’da neredeyse herşey serbest, Türkiye’de binbir güçlük var

Geçenlerde Tokyo’ya 100 km uzaklıktaki bir beldeye gittim. GES kurmak için belediye arazisi aradığımı söyledim. Bana ne yapmam gerektiğini anlattılar. Zaten belediye bu tip soruları olanların yönlendirildiği birimler oluşturmuş. Hangi arazilerin kiralanabildiğini ne tip izinler gerektiğini anlattılar. Lisans falan gerekmiyor. Git başvur, arazini al, tesis detayları ile GAF başvurunu yap, onayı nasıl olsa çıkar. Onaylanmış elektriği dağıtım şirketi almak zorunda. 2-3 ayda evraklar tamamlanır. Hadi 4 ay de. Sonra üreticini getir- ki üreticiler zaten kapınızda kuyruk olmuş durumda- tesisini kur, sayacı bağla, faturayı yolla. Bu kadar. En fazla 6 ay içinde falliyete başlanır. 20 yıl boyunca Japonya o elektriği 50 sentten alma garantisi vermiş durumda.

Türkiye’de ise durum şöyle. Öyle her yere GES kurulamıyor. Devletimiz bu konuda başvurulabilecek arazileri önceden belirlemiş (Japonya’da böyle bir kısıtlama yok). Önce bir arazi seçilecek, sonra gidilecek ve orada ölçüm yapmak için meteorolji müdürlüğünden izin istenecek (Japonya’da ölçüm zorunluluğu yok). Sonra oturup 6 ay ölçüm yapacaksınız ne kadar güneş alıyor o bölge diye (bu veriler herkese açık Japonya’da). Bu işlem bittikten sonra ihaleye gireceksiniz (Japonya’da ihale zorunluluğu da yok). İhale indirim esasına dayanıyor. Türkiye’de GAF 13.5 sent ama ihalede bu rakkam düşer. Mesela 8-9 sente kadar fiyat kırmak zorunda kalabilirsiniz (tekrar ediyorum bu rakkam Japonya’da 50 sent). Ondan sonra da tesisi kurup bu fiyattan elektriği satacaksınız.

Bu konu ile ilgili diğer yazılar

Japonya temiz enerjini önünü tamamen açıyor

Yeni(lenebilir) enerjimiz güneş

Yapmayın Aleksander Superfin, Akkuyu’da Fukuşima gibi patlama olmazdı demeyin